اجتماعی

1-   ادغام

میم ساکنه فقط ادغام «متماثلین» دارد. یعنی تنها در «م» ادغام می شود.

تلفظ میم مشدّد حاصله ، با «غنّه» همراه است؛ چرا که لب ها روی هم منطبق و بسته اند فلذا تمامی صوت از خیشوم خارج می شود. صدای میم مشدّد ، باید به اندازه «دو حرکت» امتداد یابد. مثال:

اِن کُنتُم مُؤمِنینَ – وَلَهُم ما یَشتَهُونَ – کُنتُم مَرضیٰ – یُمَتِّعکُم مَتاعاً

2- اخفاء

اخفاء میم ساکنه، نزد حرف «ب» انجام می شود. این اخفاء با حذف مخرج میم و ابقاء غنّه آن همراه است و کشش «غنّه نیز دو حرکت است.

«م» حاصله از اقلاب نون ساکنه نزد «ب» نیز همین حکم را دارد و اخفاء می شود.

روش اخفاء میم ساکنه

به محض شروع اخفاء ، لبها را بسیار به هم نزدیک می کنیم ، به حدی که اصطلاحاً یک ورق کاغذ نازک بتواند از میان دو لب عبور کند. همزمان بخش عمده صوت را از فضای بینی خارج نموده و این حالت (بینی – دهانی) را به اندازه دو حرکت ادامه می دهیم. آنگاه حرف «ب» را اداء می کنیم.

مثال:

تَأتیهِم بَغتَةً – اَم بِهِ جِنَّةٌ – فَاحکُم بَینَنا – بَعضُکُم بَعضاً – مُن بَعدِهِم (مِم بَعدِهِم) – خَبیرٌ بَصیرٌ (خَبیرُم بَصیرٌ)

3- اظهار

«م» ساکنه نزد بقیه حروف اظهار می شود. بدین معنا که از مخرج خود، بطور طبیعی اداء می گردد.

لزوم رعایت 3 نکته در اظهار میم

1-   عدم حرکت.(میم ساکنه نباید قلقله بگیرد)

2-    عدم مکث.

3-    عدم سکت.

نکته

«م» ساکنه نزد «ف – و» اظهار می شود.

---------------------------------------

احکام غنّة

کلمه «غنّة» به دو صورت مطرح شده است:

1-   در باب صفات، به عنوان صفت ویژه ی «ن – م».

2-   در احکام «ن» و «م» ساکنه، به عنوان حکم غنّه در مواردی خاص.

تفاوتشان در این است که «صفت غنّه» به صورت همیشگی و در حالات اعم از سکون و حرکت در «ن – م» وجود دارد . اما «حکم غنّه» تحت شرایطی خاص پیش می آید و به میزان 2 حرکت نیز امتداد می یابد.

تعریف غنّة

« غنّة صوتی است که از خیشوم (فضای بینی) خارج می شود»

موارد «حکم غنّة»

1-   نون و میم مشدّد

2-    ادغام «ن» در «یمون»

3-    اقلاب نون ساکن

4-    کلیه ی اخفاءات

میزان غنّة

میزان کشش «حکم غنّة» ، به اندازه زمان کشش 2 حرکت است.

شرح بیشتر موارد غنّة

*هرگاه به «ن – م» مشدّد رسیدید اعم از تشدید دائمی در یک کلمه یا حاصل از ادغام متماثلین بین دو کلمه باید صدای حروف مذکور را به اندازه دو حرکت امتداد دهد و در این میزان ، هیچ تفاوتی بین مشدّد میان کلام و مشدّد هنگام وقف وجود ندارد.

مانند : یُمَنّیهِم - فَطَرَهُنّ – فِی الیَمّ – جَنّاتِ النَّعیمِ – وَ لا جانّ – اُمَّتُکُم – سَمّاعُونَ – اُمَمٍ مِمَّن مَعَکَ - وَالاَصَمّ

*در چهارمین مورد عبارت «کلیهی اخفاءات» ، طبعاً شامل اخفاء نون ساکنه نزد 15 حرف مابقی و اخفاء میم ساکنه ، نزد «ب» می شود.

* در مورد کشش غنّه ، مقصود از 2 حرکت آن است که غنّه به اندازه کشش یک حرف مد امتداد یابد.

به عنوان مثال در «اَنتَ»و «مِن شَیءٍ» غنّه را باید به اندازه کشش بخش «ما» در «اَماتَ» یا «فی» در «لَفی شَکٍّ» ادا کنیم.

مراتب کیفیت غنّة

واژه کیفیت در برابر کمیت قرار دارد. منظور از کمیت ، همان میزان دو حرکت است که در تمامی موارد حکمِ غنّه ، ثابت و بدون تغییر است. اما مقصود از کیفیت غنّه ، درجه ی قوت و ضعف آن است.

مراتب کیفیت غنّة «ن» (از حداقل به حداکثر):

1- نون متحرکه                            مانند           تُنَزِّلُ

2- نون ساکنه ی مُظهَر                مانند           مِنهُم

3- نون ساکنه ی مخفی              مانند           اَنفُسَهُم

4- نون مدغم در «و – ی»           مانند           مِن والٍ – مَن یَشری

5- نون مشدّد                              مانند           فَطَرَهُنَّ

مراتب کیفیت غنّة «م» (از حداقل به حداکثر):

1-   میم متحرکه                            مانند           عَمِلُوا

2- میم ساکنه مظهر                     مانند           فی غَمرَةٍ

3-میم ساکنه مخفی                    مانند           هُم بارِزُونَ           

4- میم مشدّد                          مانند           اُمَمٍ مِمَّن مَعَکَ

منبع:کتاب حلیةالقرآن